Πέμπτη  21-11-2024

Warning! This article about the Weather is available only in Greek. The English translation will be soon available!

Ο καιρός, μια συνεχώς μεταβαλλόμενη κατάσταση των στοιχείων πού τον συνθέτουν, συνδέεται στενά, όχι μόνο με την διάθεση, την συμπεριφορά, ακόμα και την υγεία των ανθρώπων, αλ' ακόμη με την τύχη απλών αγροτικών καλλιεργειών έως και γιγάντιων στρατιωτικών ή διαστημικών επιχειρήσεων. Επομένως εύλογο είναι το ενδιαφέρον για την όσο το δυνατόν ακριβέστερη και μακροπρόθεσμη πρόβλεψή του, η οποία ξεκίνησε από απλή λαϊκή τέχνη, την οποία ασκούσαν κυρίως ναυτικοί, αγρότες, κυνηγοί και ψαράδες, πού εξέταζαν τα σύννεφα, το χρώμα του ουρανού, τις αλλαγές του ανέμου, αλλά και τους πόνους σε διάφορα μέρη του σώματός τους πού τους εκλάμβαναν ως προμηνύματα αλλαγών του καιρού, και φτάσαμε στη σημερινή πραγματικότητα, στην οποία ο καιρός και η πρόβλεψή του είναι καθαρά αντικείμενα ειδικής επιστήμης, της Μετεωρολογίας, η οποία υποστηρίζεται πλέον με μια καταπληκτική τεχνολογία.

Για τους πρώτους ανθρώπους βέβαια ο καιρός και η διαμόρφωσή του οφειλόταν στους θεούς και η καλοκαιρία ή η κακοκαιρία αντιστοιχούσε στην καλή ή κακή τους διάθεση αντιστοίχως. Ο θυμός προσωποποιούσε π.χ. τις σφοδρές θύελλες όπως στην Κίνα ο Λέι Τσέν Τζού, ο φορέας του κεραυνού με το πύρινο φωτοστέφανο, και ο θεός του ανέμου Φέι Λιέν με το σώμα δράκοντος.

Ομοίως οι Σκανδιναβοί διέθεταν σύνολο θεών των οποίων οι διαθέσεις καθόριζαν τον καιρό. Ο διασημότερος Θώρ έφερνε την ευεργετική βροχή αλλά και τρομερές καταιγίδες. Ο ίδιος μ' ένα ερυθροπυρωμένο σφυρί έφτιαχνε τα' αστροπελέκια. Αλλά και οι πρόγονοί μας είχαν την Ίριδα π.χ. πού έφτιαχνε το ουράνιο τόξο, και την ροδοδάκτυλη Ηώ, θεά της αυγής πού τα δάκρυά της ράντιζαν τη γη με δρόσο, πέραν του νεφεληγερέτη Δία πού έστελνε τους κεραυνούς του εκεί όπου ήθελε. Ακόμα η έκφραση «σημεία των καιρών» ανάγει την αρχή της στις αρχαίες «Διοσημίες», τα σημεία του Διός, τα καιρικά φαινόμενα δηλαδή πού προκαλούσε ο βασιλιάς των θεών. Αλλά και οι «Αλκυονίδες μέρες» πού ζουν ως τις μέρες μας έχουν την αρχή τους σε αρχαίο μύθο. Επειδή κάποτε η κόρη του Αιόλου, του θεού των ανέμων, η Αλκυόνη, έσφαλε, μεταμορφώθηκε από τον Δία στο πουλί Αλκυών και καταδικάστηκε να γεννά τα αυγά της το χειμώνα, με αποτέλεσμα σπανίως αυτά να επιζούν. Παρακάλεσε λοιπόν τον Δία, και ο τελευταίος τη λυπήθηκε και επέβαλε καλοκαιρία 14 περίπου ημερών εν μέσω του χειμώνα, ώστε να γεννά πλέον τα αυγά της με ασφάλεια.

Και όπως συνέβη και με τις άλλες επιστήμες πρώτοι οι Έλληνες φιλόσοφοι άρχισαν να παρακολουθούν πιο συστηματικά τα καιρικά φαινόμενα και αναζήτησαν φυσικά αίτια πίσω από τον καιρό. Έτσι ο Αριστοτέλης έγραψε τα «Μετεωρολογικά» καθιερώνοντας και τον όρο της νέας επιστήμης, της Μετεωρολογίας. Δυστυχώς όμως η εξέλιξη της επιστήμης αυτής, όπως και των άλλων επιστημών άλλωστε, ανεστάλη, αφού ενέσκηψε η ρωμαϊκή λαίλαπα. Μόλις πριν 400 περίπου χρόνια άρχισε η ανάπτυξη των βασικών οργάνων τα οποία βοήθησαν στην εξέλιξη της επιστήμης. Έτσι ο Γαλιλαίος εφεύρε το θερμόμετρο το 1503, ο Τορικέλλι το βαρόμετρο το 1643, ο Οράτιος Βενέδικτος το υγρόμετρο τριχός το 1780. Σήμερα βέβαια έχομε στη διάθεσή μας ακόμα και μετεωρολογικούς δορυφόρους.

Οι παράγοντες του καιρού

Ο καιρός διαμορφώνεται από την επίδραση τεσσάρων αλληλένδετων παραγόντων. Του ηλίου, της γης, της ατμόσφαιράς της, αλλά και του ανάγλυφου της. Αυτοί οι παράγοντες συγκροτούν μια τεράστια μηχανή πού με καύσιμα απ' τον ήλιο, θερμαίνεται η γη και υποχρεώνει το γιγάντιο περίβλημά της, την ατμόσφαιρα, να τεθεί σε κίνηση η οποία οδηγεί στην παραγωγή και αλληλουχία των φαινομένων τα οποία συνιστούν τον καιρό, ο οποίος και αυτός, παρά τις ιδιοτροπίες του, τελικώς υπόκειται στους φυσικούς νόμους.

Με άλλα λόγια καιρός είναι η κατάσταση της ατμόσφαιρας, όπως αυτή διαμορφώνεται από τούς παραπάνω παράγοντες, οι οποίοι συνεργάζονται για τη διάχυση της ηλιακής θέρμανσης στον πλανήτη και δημιουργούν τα σύννεφα, τη βροχή και το χιόνι. Ο καιρός είναι ατέρμων κύκλος φαινομένων σε περιορισμένο χρόνο, ενώ το κλίμα περιλαμβάνει αλλαγές των καιρικών φαινομένων για μεγαλύτερη χρονική περίοδο, για 30 χρόνια. Τα κυριότερα στοιχεία του καιρού, τα οποία μετρούμε με κατάλληλα όργανα, είναι η θερμοκρασία, ο άνεμος, η υγρασία, η πίεση και η βροχόπτωση.

Ο ρόλος του ήλιου

Ο ήλιος είναι ο καθοριστικός παράγοντας στη διαμόρφωση του καιρού, αφού αυτός με τις ακτίνες του θερμαίνει το έδαφος και αυτό με την σειρά του θερμαίνει τον υπεράνω αυτού αέρα. Ο τελευταίος θερμαινόμενος υποβάλλεται σε ανοδική κίνηση αρχικά και εν συνεχεία αφού χάνει τη θερμότητά του βυθίζεται προς το έδαφος πάλι. Πέραν αυτής της κίνησης όμως του αέρα, συμβαίνουν περιπλοκότερες κινήσεις , αφού πάνω από τον ισημερινό η θέρμανση πού προκαλεί ο ήλιος είναι πολύ μεγαλύτερη, λόγω της καθέτου προσπτώσεως των ακτινών του, ενώ αυτή μειώνεται καθώς απομακρυνόμαστε από αυτόν, για να πέσει κατακόρυφα στις πολικές περιοχές. Έτσι πάνω από τον ισημερινό ο αέρας ανέρχεται, δημιουργώντας τεράστια τροπικά ανοδικά ρεύματα, και αφού φτάσει σε κάποιο ύψος στρέφεται προς τους δύο πόλους. Εκεί κατέρχεται και φτάνοντας στο έδαφος κατευθύνεται προς νότο, με την μορφή οριζοντίων ρευμάτων ανέμου πού σαρώνουν τα παγοπέδια με τρομακτικές ταχύτητες και δημιουργούν μία αρχική παγκόσμια ατμοσφαιρική κυκλοφορία.

Συνεπώς ο ζωοδότης ήλιος είναι το πρώτο αίτιο της περίπλοκης κυκλοφορίας της ατμόσφαιρας, της γένεσης των ανέμων, της εκτροφής των κυκλώνων και των τυφώνων, της αυλάκωσης και πυρπόλησης του ουρανού με κεραυνούς και αστραπές. Αυτός είναι η κύρια αιτία τόσο της ευεργετικής επίδρασης των βροχών, όσο και της καταστρεπτικής δράσης των πλημμύρων ή των ξηρασιών ανά τον πλανήτη, συνδεόμενος στενά με τις οικονομικές επιπτώσεις αλλά και την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη.

Ο ρόλος της Γης

Η γη με την περιστροφή της περί τον άξονά της από τα δυτικά προς τα ανατολικά, καθορίζει και αυτή την κατεύθυνση των επικρατούντων ανέμων και των κυριοτέρων θαλασσίων ρευμάτων πού και αυτά παίζουν το ρόλο τους στη διαμόρφωση του καιρού. Αλλά και το σφαιρικό της σχήμα διαφοροποιεί την θερμοκρασία του αέρα στα διάφορα γεωγραφικά πλάτη, αφού η κλίση της προσπίπτουσας ηλιακής ακτινοβολίας μεταβάλλεται εξ αιτίας αυτού. Ομοίως και η κλίση του άξονά της (23,5ο), ως προς την κάθετο στο επίπεδο περιφοράς της γύρω από τον Ήλιο, δημιουργεί τις τέσσερις εποχές, όπως φαίνεται και στο παραπάνω σχήμα. Αυτή η ποικιλία των θερμοκρασιών, πού εκτείνονται από μεγαλύτερες των 45οC πάνω από ωκεανούς και ερήμους, μέχρι μικρότερες των -50 οC πάνω από τους πόλους και τις σιβηρικές στέπες, δημιουργεί ένα ανακάτωμα πού καθορίζει τον καιρό και τα καιρικά συστήματα σε όλη την υδρόγειο.

Επόμενο ->>